Wat kunnen endocannabinoïden doen voor ons immuunsysteem?

Hoe meer we over cannabinoïden leren, hoe meer de theorie aan terrein wint dat er een verband bestaat tussen het endocannabinoïdesysteem en het immuunsysteem. Hoe en waarom zit precies werkt, wordt dagelijks door talloze onderzoekers bestudeerd. Enkele aspecten van dit mogelijke verband worden hier besproken. 

Wat is een ontsteking?

Ontstekingen beïnvloeden je immuunsysteem. Een ontsteking is de reactie van het lichaam op een bepaalde afwijking of infectie. Als je ziek bent, raken je lymfeklieren opgezwollen. Dit komt omdat witte bloedcellen zich in groten getale verzamelen om de strijd aan te gaan met deze ‘vreemdeling’. En zo verdedigt ons lichaam zichzelf van nature tegen indringers.

Dit is een ingewikkeld proces met diverse deelnemers, zoals eiwitten genaamd cytokines, lymfocyten en andere celtypen met ingewikkelde namen. Deze werken allemaal samen om ziekteverwekkers aan te pakken en te vernietigen.

Het endocannabinoïdesysteem en het immuunsysteem

Hoe zit het dan met de invloed op het endocannabinoïdesysteem? Dit systeem omvat twee soorten receptoren: CB1- en CB2-receptoren. CB1-receptoren bevinden zich voornamelijk in de hersenen, terwijl CB2-receptoren vooral in het perifere zenuwstelsel op immuuncellen worden aangetroffen. Er is ongeveer 10 tot 100 keer meer genexpressie van CB2 in immuuncellen in vergelijking met CB1.

Van endocannabinoïden die deze receptoren activeren, wordt gezegd dat ze verschillende functies van het immuunsysteem controleren, zoals bijvoorbeeld celsignaleringscascades en homeostase van het immuunsysteem. Dit gebeurt met name in de lymfeklieren en de darmen.

Immuuncellen zijn in staat om zelfstandig endogene cannabinoïden te produceren. Een voorbeeld is 2-AG, dat als regulator in dit systeem fungeert. Exogene cannabinoïden zoals THC en CBD lijken over het algemeen immunosuppressieve effecten te hebben. Dit betekent dat ze de celsignalering remmen die normaal gesproken tot ontstekingen of anderszins actieve immuunresponsen leidt.

Cannabinoïden bij chronische ziekten

Chronische ziekten zoals Crohn en colitis ulcerosa vallen onder het Inflammatory Bowel Disease (IBD) oftewel ontstekingsachtige darmziekten. IBD en psoriasis ontstaan op het moment dat het immuunsysteem ontregeld raakt en onze immuunrespons wordt versterkt. Dit leidt tot ontstekingen en pijn.

Inmiddels weten we dat mensen die met chronische ontstekingen worstelen, baat kunnen hebben bij cannabinoïden als THC en CBD. Deze veroorzaken namelijk een remmende reactie die een deel van de pijn en ongemakken kan verlichten.

De werking van ons menselijke endo-cannabinoïde-systeem in beeld… [illustratie: WuttikitStudio/Shutterstock]

Cannabinoïden en ontstekingen: verschillende routes

Het grootste en meest geroemde voordeel van CBD is wel het vermogen om ontstekingen te verminderen. Deze theorie wordt breed wetenschappelijk ondersteund. Zo wees een onderzoek uit 2016 uit dat CBD die transdermaal, dus via de huid, op ratten werd toegepast, artritis aanzienlijk verbeterde. De CBD verminderde namelijk het aantal van bepaalde cellen die verband houden met de inflammatoire immuunrespons.

Maar hoe werkt dit nou precies? Hoe verminderen CBD en andere cannabinoïden ontstekingen in het lichaam en hoe werken ze samen met ons immuunsysteem? We proberen het begrijpelijk uit te leggen.

Cytokinen

Cannabinoïden gaan de strijd aan met ontstekingen in het lichaam doordat ze cytokines onderdrukken. Als deze worden uitgescheiden, activeren ze een waterval van signalen, waardoor meer cytokinen zich bij de bron verzamelen. Dit is een belangrijk onderdeel van hoe ontstekingen optreden.

Tumornecrosefactor-alfa (TNF-α) is een type cytokine. Het is bekend dat wanneer TNF-α meer voorkomt dan gemiddeld, deze cytokine betrokken is bij de ziekte van Crohn en IBD, evenals bij sommige vormen van kanker en zelfs bij angst en wellicht ook depressie. Dit laatste wordt eveneens nog uitgebreid onderzocht. We weten dat CBD kan helpen bij pijn en ontstekingen die verband houden met IBD. Specifiek is waargenomen dat CBD in sommige gevallen TNF-α bij muizen direct verlaagt.

Interleukinen zijn een ander belangrijk type cytokine. Ze zijn eveneens betrokken bij de immuunrespons en worden vaak door zowel endogene als exogene cannabinoïden gemoduleerd. Een studie uit 2019 wees uit dat CBD een bepaald type interleukine (IL-8) echter niet remde. Een compleet plantenextract van cannabis sativa deed dat wel. Dit suggereert dat andere actieve cannabinoïden een wisselwerking met immuunregulatie hebben.

Deze uitkomst levert wederom bewijs voor het entourage-effect. Dit effect is het idee dat de verschillende cannabinoïden in een compleet plantenextract of cannabisbloem met elkaar interageren. Samen werken ze anders dan een enkele cannabinoïde in z’n uppie.

LEES OOK:  Het Entourage Effect – samenwerkende cannabinoïden en terpenen voor optimale werking mediwiet!

Hier zie je hoe welke receptoren in jouw lichaam interactie hebben met cannabinoïden, bijvoorbeeld die uit medicinale cannabis… [illustratie: WuttikitStudio/Shutterstock]

Het NF-κB-proces

NF-KB is een eiwit dat bij immuunregulatie is betrokken. Het ligt slapend (geremd) in niet-gestimuleerde cellen en wordt geactiveerd door signalen die van buiten de cel komen. NF-KB is verantwoordelijk voor celproliferatie. Celprofileratie is een toename van het aantal cellen als gevolg van celgroei en celdeling. Daarnaast bepaalt NF-KB de celoverlevingsreacties en andere immuunreacties.

Indien geactiveerd, veroorzaakt NF-KB een ontstekingsreactie. Het remmen van dit proces kan dus chronische ontsteking verminderen die optreedt door overmatige uitwisseling van informatie in de cellen.

Een studie uit 2019 wees uit dat zowel cannabis sativa-extract als CBD louter het NF-KB-proces remden. Dit gebeurde voornamelijk via TNF-α (TNF-α kan het NF-KB-proces activeren). Het cannabisextract reguleerde via dit proces ook enkele genen die verband houden met huidontsteking. Dit kan weer gunstig kan zijn voor aandoeningen als psoriasis of reumatoïde artritis. Veel van deze componenten binnen het immuunsysteem zijn met elkaar verbonden en werken samen.

Door cannabinoïde geïnduceerde apoptose

De laatste veel voorkomende manier waarop cannabinoïden ontstekingen verminderen, is door celdood te programmeren. Dit wordt apoptose genoemd. Specifiek van THC is bekend dat het apoptose veroorzaakt in verschillende celtypen. Dit klinkt misschien eng, maar apoptose bestaat er voornamelijk uit dat beschadigde of schadelijke cellen worden opgeruimd en rommel wordt tegengehouden.

Wetenschappers hebben ontdekt dat THC celdood veroorzaakt door de activering van CB2-receptoren. Door CB2-receptoren chemisch te blokkeren, werd ook de apoptose geblokkeerd. Dit bevestigt de rol van de CB2-receptor in dit proces.

Nog veel te ontdekken

Wat betekent dit? We weten dat THC is gebruikt om tumorsuppressie bij kankerpatiënten te behandelen. Dit klinkt logisch als THC inderdaad celdood veroorzaakt. Onderzoekers hebben echter ontdekt dat sommige cellen, zoals borstkankercellen, immuun zijn voor door cannabinoïden geïnduceerde apoptose. Er is dus nog veel te ontdekken over de rol van deze moleculen in het immuunsysteem.

Wat betekent dit voor mijn cannabisgebruik?

Het korte antwoord op deze vraag is dat cannabinoïden immunosuppressief zijn. Omdat THC en CBD de cytokineproductie veranderen, zijn er mogelijke negatieve effecten van cannabinoïdengebruik om ernstigere aandoeningen zoals HIV te behandelen als een patiënt al een verzwakt immuunsysteem heeft. Dit geldt eveneens in het geval van kankercellen die niet reageren op door cannabinoïde geïnduceerde apoptose.

Het lange antwoord is dat het een ingewikkeld verhaal blijft. Sommigen stellen dat het effect van cannabinoïden op de immuunfunctie van voorbijgaande aard is. Dit zou betekenen dat aandoeningen zoals acute of chronische ontstekingen kunnen worden behandeld zonder beschadiging van het algehele vermogen van het immuunsysteem om z’n werk te doen als dat nodig is. We weten ook hoe nuttig CBD kan zijn voor de behandeling van chronische ontstekingen, met name huidaandoeningen, omdat het ontstekingsreacties vermindert.

Wat je recreatieve gebruik betreft, zal het consumeren van cannabis dus hoogstwaarschijnlijk niet of nauwelijks je immuunsysteem verzwakken. Van belang is natuurlijk dat je altijd naar je lichaam luistert en zodoende zelf voelt wat het nodig heeft. Intussen buigen wetenschappers zich mondiaal nog elke dag over hoe cannabinoïden ons lichaam en onze geest beïnvloeden.

[openingsbeeld: peterschreiber.media/Shutterstock]