Wat is het endocannabinoïde systeem eigenlijk?

Hoe kan het dat cannabis zoveel heilzaam eigenschappen heeft? Dat komt omdat de actieve bestanddelen in wiet samenwerken met ons endocannabinoïde systeem. Hoe dat zit lees je hier.

Cannabis zou geen enkel effect op je hebben zonder een biologisch mechanisme dat een interactie aangaat met de werkzame bestanddelen in wiet, zoals THC en CBD. Dat mechanisme heet het endocannabinoïde systeem (ECS) en dient een vitaal doel voor onze gezondheid en ons welzijn. 

Wat doet het endocannabinoïde systeem?

Het endocannabinoïde systeem (ECS) is een biologisch mechanisme dat eind jaren ’80, begin jaren ’90 werd ontdekt. Overigens tijdens onderzoek naar de werking van cannabis.

Het ECS is een mechanisme dat bestaat uit endocannabinoïden, receptoren, en enzymen. Onderzoek laat tot nu toe zien dat het systeem een grote rol speelt bij het reguleren van verschillende functies zoals slaap, stemming, geheugen, eetlust, reproductie en pijnsensatie.

Hoewel er nog veel onduidelijk is over het ECS, neemt men aan dat het mechanisme grotendeels verantwoordelijk is voor onze homeostase. Dit is een proces dat ons lichaam in balans houdt, ondanks veranderingen in onze omgeving.

Om het menselijke endocannabinoïde systeem goed te begrijpen, leggen we het begrip ‘homeostase’ hieronder iets gedetailleerder uit.

LEES OOK:

• Wat zijn cannabinoïden eigenlijk?
• Ontdek hier hoe medicinale wiet werkt in jouw lichaam
• Ziektes voorkomen met de preventieve werking van cannabis

Belang van gezonde balans

In ons lichaam vinden tegelijkertijd honderden processen plaats. Zelfs terwijl je zit en dit artikel leest is je lichaam keihard aan het werk. De meeste dingen ken je. Je hart klopt, je haalt automatisch adem, je maag gaat knorren als die leeg is, enzovoorts. Maar er gebeurt veel meer.

Er is namelijk ook een systeem dat de omstandigheden in jouw lichaam in een perfecte balans houdt. Het monitort bijvoorbeeld of ons lichaam niet te koud of te warm wordt, de bloedsuikerspiegel niet te hoog of te laag is, enzovoorts. Dergelijke omstandigheden moeten precies goed zijn zodat het lichaam optimaal kan presteren. Deze optimale balans noem je ‘homeostase’.

Het endocannabinoïde systeem is een essentieel moleculair systeem om de homeostase te behouden. Het helpt cellen om binnen hun optimale prestatienorm te functioneren.

De bouwstenen van het ECS

De drie belangrijkste componenten van het endocannabinoïde systeem zijn:

1. Cannabinoïde-receptoren: gevonden op het oppervlak van onze cellen.
2. Endocannabinoïden: kleine moleculen die cannabinoïde receptoren activeren.
3. Enzymen: die breken endocannabinoïden na gebruik weer af.

Laten we ze alle drie eens nader bekijken.

1. Cannabinoïde-receptoren

Locatie en functie van CB1- CB2-receptoren [Shutterstock/Image seller in w, bewerkt door MWS]

Cannabinoïde-receptoren zitten op het oppervlak van cellen en ‘luisteren’ naar de omstandigheden die zich afspelen buiten de cel. Alle informatie die ze vergaren sturen ze naar de celkern. Hierdoor kan de cel goed reageren op wat er in de rest van het lichaam gebeurt.

Er zijn twee belangrijke cannabinoïde-receptoren: CB1 en CB2. Dit zijn niet de enige cannabinoïde-receptoren. Het zijn wel de eerste die werden ontdekt en vooralsnog de best bestudeerde.

CB1-receptoren komen vooral voor in de hersenen en het centrale zenuwstelsel. CB2-receptoren komen vaker voor buiten het zenuwstelsel, op plaatsen zoals het immuunsysteem. Beide receptoren zijn echter door het hele lichaam te vinden.

2. Endocannabinoïden

Endo bestekent ‘lichaamseigen’. Endocannabinoïden zijn dus bestanddelen die het lichaam zelf aanmaakt en die binden aan cannabinoïde-receptoren. Dit proces kan je vergelijken met een slot en een sleutel.

Cannabinoïde-receptoren zijn de sloten en endocannabinoïden zijn sleutels. Als een endocannabinoïde bindt aan een receptor is dat als een sleutel die in een slot past. Als het slot opengaat treedt een bepaald effect op.

Er zijn twee belangrijke endocannabinoïden: anandamide en 2-AG. Deze endocannabinoïden zijn gemaakt van vetachtige moleculen in celmembranen en worden op verzoek aangemaakt. Dit betekent dat ze worden gemaakt wanneer en gebruikt zolang het nodig is. Ze worden niet gemaakt en opgeslagen voor later, zoals vele andere bestanddelen.

Het woord ‘anandamide’ is afgeleid van het Sanskrietwoord ‘ananda’, wat zich vertaalt naar ‘vreugde’, ‘gelukzaligheid’ of ‘verrukking’. Anandamide wordt soms ‘het geluksmolecuul’ genoemd. Anandamide werd in 1992 voor het eerst geïdentificeerd en benoemd door professor Raphael Mechoulam.

2-ArachidonoylGlycerol (2-AG) werd voor het eerst beschreven in 1994-1995 door Raphael Mechoulam en zijn leerling Shimon Ben-Shabat. Hoewel het reeds een bekende chemische verbinding was, zagen wetenschappers toen voor het eerst affiniteit met cannabinoïde-receptoren.

Anandamide en 2-AG zijn de twee belangrijkste endocannabinoïden die ons lichaam van nature aanmaakt. Frappant is dat THC in wiet enorm veel lijkt op anandamide en ook op vergelijkbare manieren bindt aan CB-receptoren.

LEES OOK:

• Zo werkt Mediwiet – het belang van CB1-receptoren
• Zo werkt Mediwiet – het belang van CB2-receptoren
• Anandamide • deze lichaamseigen cannabinoïde maakt je blij

3. Metabole enzymen

Het derde deel van de endocannabinoïden-triade bestaat uit metabole enzymen die endocannabinoïden afbreken nadat ze hun werk hebben gedaan. De twee grote enzymen zijn FAAH dat anandamide afbreekt, en MAGL dat 2-AG afbreekt.

Deze enzymen zorgen ervoor dat endocannabinoïden precies zolang werken als nodig is. Dit proces onderscheidt endocannabinoïden van vele andere moleculaire signaalstoffen in het lichaam, zoals hormonen of klassieke neurotransmitters. Veel van die stoffen kunnen vele seconden of minuten bestaan en zelfs worden opgeslagen voor later.

Plantaardige cannabinoïden en het ECS

De bestanddelen in wiet kunnen het endocannabinoïden-systeem helpen zodat jouw lichaam weer in balans komt én blijft. [Shutterstock/watcher fox]

Cannabis heeft zo’n veelzijdige uitwerking op ons lichaam omdat de werkzame bestanddelen in de plant samenwerken met ons endocannabinoïde systeem. We noemen deze bestanddelen in wiet ook fytocannabinoïden (fyto betekent ‘plantaardig’) of kortweg cannabinoïden.

THC bijvoorbeeld lijkt veel op anandamide en bindt aan CB1-receptoren. Dit verklaart de geestverruimende en gelukzalige gevoelens die je van THC kan krijgen. Maar het verklaart ook waarom THC goed werkt tegen psychische aandoeningen zoals PTSS.

Het is overigens niet zo dat cannabinoïden alleen maar met het ECS samenwerkingen. CBD is daar een interessant voorbeeld van. Dit bestanddeel werkt op verschillende niveau’s samen met het lichaam.

CBD is ook interessant omdat het de algehele endocannabinoïde niveau’s in de hersenen kan beïnvloeden. Dit noemt men ook welde ‘endocannabinoïde tonus’. CBD remt bijvoorbeeld het FAAH-enzym dat op zijn beurt anandamide afbreekt. CBD kan dus het anandamide-niveau verhogen door te voorkomen dat FAAH het afbreekt. Van het remmen van FAAH-enzymen is aangetoond dat het een nuttige strategie is voor de behandeling van angststoornissen.

Hier valt nog enorm veel te ontdekken. Het ECS is pas relatief kort geleden ontdekt. En door het wereldwijde cannabisverbod – dat nu afbrokkelt – was grootschalig wetenschappelijk onderzoek naar wiet en het ECS lange tijd niet mogelijk.

De komende jaren hebben dus nog een hoop mooie ontdekkingen in het verschiet.

MEER LEZEN:

• Boost je endocannabinoïde-systeem met deze 5 stappen
• Boost je gezondheid met het endocannabinoïde-systeem

[Openingsfoto: Shutterstock/please buy my work I]