De wortels

<h2>Gebruik van cannabiswortels als medicijn door de eeuwen heen</h2>
Het gebruik van cannabiswortels als medicijn kent een lange gedocumenteerde geschiedenis. In de vaak geciteerde Chinese kruidenencyclopedie Shennong pên Ts’ao ching uit 2700 v.C. is te lezen dat de cannabiswortel werd gedroogd en gemalen om als basis te dienen voor een pasta die gebruikt werd als pijnbestrijding bij botbreuken of chirurgie. De wortel werd ook gekneusd om er vers sap uit te persen, of gekookt om een aftreksel te maken dat gebruikt werd als diureticum, als bloedstollend middel bij bloedingen na een bevalling (en ook bij andere bloedingen), als verlichting bij een moeilijke bevalling en ter bestrijding van pijn en zwellingen door kneuzingen en schaafwonden.

<figure id=”attachment_90013966″ class=”wp-caption aligncenter”><figcaption class=”wp-caption-text”>Hennepwortel bevat maar weinig of zelfs geen cannabinoïdes, maar wel diverse bestanddelen die medisch van belang zijn (© Hemp-Eaze)</figcaption></figure>De Romeinse historicus Plinius De Oude schreef in zijn Naturalis Historia rond 79 n.C. dat je met gekookte cannabiswortel een preparaat kon maken dat gewrichtspijnen, jicht en acute pijn verlichtte. Hij schreef ook dat de rauwe wortel direct op brandwonden aangebracht de pijn verlichtte en blaren voorkwam, maar regelmatig moest worden vervangen om uitdroging te voorkomen. De Romeinse geneesheer Dioscorides getuigde ook van het gebruik van kompressen met gekookte cannabiswortel om ontstekingen, jicht en ‘verdraaide pezen’ te behandelen. De Griekse arts en schrijver Oribasius schreef dat de ‘droge’ wortel ook gebruikt kon worden bij huidaandoeningen zoals onderhuidse cysten, wanneer deze vermengd werd met eenzelfde hoeveelheid duivenmest, ook al wordt dit door geen andere bron vermeld.

De Engelse arts William Salmon schreef aan het begin van de 18de eeuw dat cannabiswortel gemengd met gerstebloem in de vorm van een kompres ischias en gewrichtspijnen in het bekken kon verlichten. Vanaf eind 18de eeuw tot begin 20ste eeuw adviseerden Amerikaanse artsen aftreksels van hennepwortel ter behandeling van ontstekingen, incontinentie en geslachtsziekten.
<h2>Hedendaags/anekdotisch gebruik van cannabiswortels</h2>
Het traditionele gebruik van cannabis heeft in Argentinië tot ten minste eind zestiger jaren van de 20ste eeuw voortgeduurd, ter bestrijding van koorts, dysenterie en maagklachten en voor een betere algehele gezondheid en welbevinden. Er bestaat ook een hennepwortelthee genaamd ma cha, die nog steeds in Korea gedronken wordt, hoewel het niet duidelijk is welke medicinale werking die zou hebben.

<figure id=”attachment_90013967″ class=”wp-caption aligncenter”><figcaption class=”wp-caption-text”>Net als dit kompres van fijngehakte kool, werd in de traditionele geneeskunde ruwe, geplette hennepwortel gebruikt voor de behandeling van brandwonden, huidproblemen en snijwonden (© Smoobs)</figcaption></figure>Veel hedendaagse telers en ook cannabisapotheken en patiënten in de VS gebruiken cannabiswortelpreparaten die subjectieve verlichting bieden voor allerlei ongemakken. Sommigen maken zelf ‘cannabiswortelthee’, gewoonlijk door de droge, verpulverde wortel twaalf uur of langer te laten sudderen (vaak met kaneelbast, anijs of andere kruiden), en dan te zeven. Door de thee na het zeven weer aan de kook te brengen, kun je hem laten inkoken tot een kleverig, teerachtig extract dat als basis kan dienen voor tincturen of smeersels. Weer anderen sudderen de wortel in olie en water alvorens de residuolie van water en plantmateriaal te scheiden, waarna het brouwsel als basis dient voor lokaal aan te brengen preparaten.

Sommigen maken met de droge verpulverde wortel om er kompressen om brandwonden, snijwonden en huidklachten zoals dermatitis te verlichten en genezen. In één geval werd gedroogde, verpulverde wortel gebruikt om het gif van een schorpioensteek ‘uit te zuigen’. Dit kan op waarheid berusten, want vers cannabissap schijnt all in het oude China hiervoor gebruikt te worden.

Naar verluidt schijnen verschillende cannabisapotheken nu preparaten uit hennep en cannabiswortel te leveren. Een van de bekendste leveranciers van deze producten is het bedrijf Hemp-EaZe, dat gespecialiseerd is in lokaal aan te brengen hennepwortelpreparaten. Het assortiment omvat allerlei soorten bodylotion, zalf, lipbalsem, massageolie en zelfs een spray voor huisdieren. Het bedrijf claimt dat hun producten, vermengd met andere medicinale oliën zoals smeerwortel, lavendel, salie en klit, werkzaam zijn bij een hele serie aandoeningen zoals psoriasis, eczeem, artritis, gewrichtspijn en fibromyalgie.
<h2>Cannabinoïdes in de wortels</h2>
Er zijn aanwijzingen dat cannabiswortels sporen bevatten van cannabinoïdes (vooral CBD), en dat de concentratie afhankelijk is van het ras en in zekere mate ook beïnvloed wordt door omgevingsfactoren. Er zijn blijkbaar om die reden nu diverse winkels in de VS die ‘geactiveerde’ cannabiswortelpoeder verkopen, kennelijk vanwege de hoge CBD-concentraties. Toch schijnt de CBD-concentratie in cannabiswortel zeer laag te zijn. Het is twijfelachtig of de wortel met deze concentraties enige medische werking heeft.

Een in 2012 gepubliceerde studie analyseerde Finola hennep, waarbij bleek dat de bloemen CBDA (het zuur dat de voorganger is van CBD) bevatten in een concentratie van circa 2,4%, terwijl de concentraties in bladeren, stelen en wortels respectievelijk 0,5%, 0,04% en 0,004% zijn. De diverse delen van de plant bevatten ook de voorloper van CBDA, een stof die bekend is als hexanoyl-CoA, in concentraties van respectievelijk 15,5%, 4,0%, 2,2% en 1,5%. Studies naar variëteiten met hoge THC-niveaus zijn er schijnbaar niet, maar het is aannemelijk dat de wortels ook veel lagere concentraties dan de bloemen en bladeren bevatten.
<h2>Andere stoffen in cannabiswortels die medisch van belang zijn</h2>
Hoewel de wortels voornamelijk bestaan uit suikers en lipiden, zijn er kleine percentages terpenen, alkaloïden en diverse andere stoffen geïsoleerd. In 1971 werd vastgesteld dat ethanolextract van hennepwortels de terpenen friedelin, pentacyclische triterpene-ketonen en epifriedelanol bevatten. Friedelin heeft vermoedelijk een hepatoprotectieve (leverbeschermende) en antioxidatieve werking. Van epifriedelanol is aangetoond dat het antitumor-effecten heeft, terwijl diverse pentacyclische triterpene-ketonen vermoedelijk kankercellen doden (apoptosis), ontsteking, pijn en bacteriële infecties remmen en ook diuretische en immunomodulerende eigenschappen hebben.

<figure id=”attachment_90013968″ class=”wp-caption aligncenter”><figcaption class=”wp-caption-text”>Hemp-EaZe biedt een productassortiment op basis van hennepwortel, waaronder massageolie, bodylotion en badolie (© Hemp-Eaze)</figcaption></figure>Ook zijn er naast terpenoïden diverse alkaloïden in cannabiswortels gevonden die in medische opzicht van belang kunnen zijn. De alkaloïden piperidine en pyrrolidinon zijn allebei in de wortels aangetroffen, maar ook in de stelen, zaden, stuifmeel en bladeren. Deze alkaloïden kunnen bij hoge doses giftig zijn, maar in kleinere doses is aangetoond dat zij diverse medische eigenschappen hebben. Piperidine wordt gebruikt als chemische ‘bouwsteen’ voor diverse medicinale stoffen, vooral toegepast in medicijnen voor psychiatrische patiënten zoals paroxetine en haloperidol. Pyrrolidon wordt ook gebruikt als bouwsteen voor een categorie stimulerende drugs die racetams genoemd worden.

In cannabiswortels zijn ook kleine hoeveelheden choline en atropine aangetroffen. Choline is een essentiële voedingsstof die de voorloper is van de belangrijkste neurotransmitter acetylcholine en wordt cruciaal beschouwd voor het gezond blijven van celmembranen. Na de menopauze hebben vrouwen naar alle waarschijnlijkheid een tekort aan choline hebben, hetgeen betekent dat het drinken van hennepwortelthee belangrijke gezondheidsvoordelen zou kunnen bieden. Van atropine is alom bekend dat het de pupil verwijdt en de oogspieren ontspant. Het verwijdt ook de luchtwegen en wordt gebruikt om de hartslag te verhogen tijdens een medische reanimatie.
<h2>Cannabiswortels en geslachtsbepaling</h2>
Het lijkt erop dat cannabiswortels afhankelijk van hun geslacht op verschillende manieren groeien en dat dit bepaald wordt door een complex van genetische interacties. Een studie naar hennepvariëteiten in Rusland heeft aangetoond dat als jonge cannabisplanten boven de wortel afgeknipt, als stekjes behandeld en vervolgens in een beluchte voedingsoplossing geplaatst worden, en alle nieuwe wortels verwijderd werden zodra ze ontstonden, 80 tot 90% van de stekjes zich tot mannelijke planten ontwikkelen. Als de wortels mochten doorgroeien, ontwikkelde 80 tot 90% van de stekjes zich tot vrouwelijke planten.

De onderzoekers behandelden de ontwortelde stekjes ook met 6-benzylaminopurine, een synthetische cytokinine (planthormonen die voor cytokinese of celdeling zorgen), waarvan bekend is dat het betrokken is bij de celdeling en -differentiatie en ook bij de algemene groei en ontwikkeling. In 80% van de gevallen ontwikkelden behandelde stekjes zich tot vrouwelijke planten. Dit is een sterke aanwijzing dat de productie van cytokinine in de wortels een belangrijke rol speelt bij de geslachtsbepaling in cannabis.
<h2>De wortels gezond houden</h2>
Bij het kweken van cannabis voor het gebruik van de wortels wordt geadviseerd hydroponische en aeroponische technieken toe te passen, omdat dan de nodige voedingsstoffen met nog meer precisie toegediend kunnen worden, de kweker de planten regelmatig kan controleren op groei en tekenen van ziekte, en de wortels schoon zijn zonder dat zij met aarde bedekt zijn. Plantenkwekers hebben speciale systemen ontwikkeld voor maximale gezondheid en groei van de wortel. De bekendste techniek is het geïntegreerde ‘air-pruning’ van wortels waarmee een compacte groei in een specifieke omvang gestimuleerd wordt.

<figure id=”attachment_90013970″ class=”wp-caption aligncenter”><figcaption class=”wp-caption-text”>Er zijn verschillende potten met wortelgeleiding en wortelsnoeipotten in de handel voor een compactere kluitvorming (© Wikimedia Commons)</figcaption></figure>Air-pruning van wortels is het natuurlijk afsterven van wortels in situaties met een lage luchtvochtigheid en lucht. Er zijn verschillende potten en trays met geperforeerde wanden te koop om dit proces effectief te laten verlopen. Omdat de wortels afsterven, produceert de plant continu nieuwe wortels en wordt de kluit zelf dik en dicht. Air-pruning voorkomt dat de wortels tegen en door de wanden van de potten heen naar buiten groeien, omdat de wortels dan krullen en verstrengeld raken en minder voedingsstoffen blijken op te nemen. Air-pruning zorgt niet alleen voor een goede gezondheid van de wortels zelf, maar is ook beter voor de algehele gezondheid en de uiteindelijke opbrengst van de plant.

In het algemeen wordt aangeraden de wortels te voeden met behulp van een nevel- of druppelsysteem. Sommige kwekers zetten de pomp 2 tot 8 maal per dag aan (steeds vaker naarmate de wortel in omvang groter wordt), zodat het medium tussendoor enigszins kan drogen. Tijdens de vegetatieve periode – uiteraard de periode waarin de meest extensieve wortelgroei plaatsvindt – moeten de wortels rechtstreeks een lichte voedingsoplossing voor de vegetatieve fase en een oplossing ter stimulering van de wortelgroei toegediend krijgen. Zorg voor goede ventilatie aan de buitenkant van de potten of trays, zodat de wortels maximaal van frisse lucht voorzien worden en snel uitdrogen. Het is een goed idee om voor een nog grotere luchtstroom een of meer ventilatoren direct op de wortels te richten.
<h2>Zelf balsem van cannabiswortel maken</h2>
Iemand die het geluk heeft cannabis te kunnen kweken, kan ook profiteren van de mogelijke gezondheidsvoordelen van cannabiswortels. Met een beetje inspanning en doorzettingsvermogen en wat vallen en opstaan, is het zelfs mogelijk om een reeks rassen te selecteren waarmee je, apart of in combinatie, balsems en zalven kunt maken die allerlei effecten en een hele reeks gebruiksmogelijkheden hebben.

<figure id=”attachment_90013971″ class=”wp-caption aligncenter”><figcaption class=”wp-caption-text”>Kruiden als anijs, kaneel en knoflook kunnen aan de cannabiswortelbalsem of -thee worden toegevoegd voor een betere geur, smaak of medische werking (© Green678)</figcaption></figure>In de meeste gevallen worden de cannabiswortels eerst gedroogd voordat er balsems van gemaakt worden. Daarna wordt de gedroogde wortelmassa tot kleine stukjes verbrokkeld of tot poeder vermalen met behulp van een vijzel of blender. Nadat de gedroogde wortel is vermalen tot ruwe poeder, wordt het in een sudderpan met olie en water op een zacht vuur tot wel 12 uur lang verhit, zodat de vluchtige bestanddelen (waaronder terpenoïden en mogelijk zelfs cannabinoïdes) in de olie kunnen oplossen. Door water toe te voegen wordt voorkomen dat het mengsel opdroogt en de wortels in de olie ‘gebakken worden’. Het mengsel moet elk uur worden gecontroleerd en zo nodig moet vers water toegevoegd worden.

Nadat het mengsel voldoende verhit is, wordt het vocht gefilterd en wordt de overblijvende wortelpulp weggegooid of ingevroren (om eventueel opnieuw te worden verwerkt). Het vocht wordt in de vriezer geplaatst en na een poosje bevriest het water, terwijl de vluchtige oliën aan het oppervlak komen en eenvoudig kunnen worden weggeschraapt. Op deze temperatuur zijn de oliën normaliter semivast en wasachtig van samenstelling. Op kamertemperatuur zijn deze veel vloeibaarder en hebben ze een gladde, doorzichtige structuur.

Nadat de olie van het ijs is afgeschraapt, kan deze weer verhit worden en kan er bijenwas toegevoegd worden om een steviger, beter smeerbare pasta te krijgen op kamertemperatuur. De gewenste consistentie vinden is een kwestie van uitproberen. In deze fase kunnen de aromatische, etherische oliën aan het mengsel toegevoegd worden om de geur of de medicinale eigenschappen te verbeteren, zoals bergamot voor een koortslip en psoriasis, kamille voor eczeem, dermatitis en ontstekingen, neroli voor littekens en striemen of zwarte peper voor spierpijn, kramp en artritis.
<h2>Mogelijke gevaren bij het gebruik van cannabiswortels</h2>
Hoewel cannabiswortels ongetwijfeld een aantal nuttige en belangrijke eigenschappen hebben, is het belangrijk te weten dat hoge doses kunnen leiden tot hepatotoxiciteit door de aanwezigheid van de alkaloïden pyrrolidinon en piperidine. Ook kunnen de alkaloïden de maagwand kan irriteren. Hennepwortelthee drinken is daarom mogelijk gevaarlijker zijn dan het lokaal aanbrengen van wortelextracten. Pyrrolidinon en piperidine kunnen ook de huid, slijmvliezen en longen irriteren. Het is onwaarschijnlijk dat de bestanddelen in zulke hoge concentraties voorkomen dat deze ernstige risico’s opleveren, maar langdurig of veelvuldig gebruik moet vermeden worden.

<figure id=”attachment_90013972″ class=”wp-caption aligncenter”><figcaption class=”wp-caption-text”>Hoewel cannabiswortelthee giftige bestanddelen kan bevatten, zijn deze in zeer lage concentraties aanwezig en wordt gedacht dat deze weinig risico voor de gezondheid opleveren (© Dejahthoris)</figcaption></figure>Hennepwortelextract moet zeer zeker niet onverdund ingenomen worden. Als thee brengt licht tot matig langdurig gebruik geen ernstig gevaar met zich mee; bij lokaal op de huid aanbrengen blijkt al snel of het extract goed verdragen wordt. Het gebruik kan gestopt worden zonder nadelige effecten.

Onze kennis over de eigenschappen van cannabiswortel is nog minimaal en omdat de industrie zich voortdurend ontwikkelt, is het goed mogelijk dat er nog meer gebruiksmogelijkheden ontdekt worden.