Medicinale cannabis en de toekomst van kankerbehandelingen

Dr. Stephen Barnhill – CEO van Apollon Formularies Plc – onderzoekt medicinale cannabis en de toekomst van kankerbehandelingen in het Verenigd Koninkrijk en de Europese gezondheidszorgsectoren. Onderzoek in een vroeg stadium suggereert dat van cannabis afgeleide medicijnen effectief kunnen zijn bij de behandeling van verschillende vormen van kanker.

Meer onderzoek na opheffen verbod

Recente experimentele behandelingen en kleinschalige klinische onderzoeken hebben aangetoond hoe belangrijk het is om de werkzaamheid van medicinale cannabisformuleringen in kaart te brengen. 

Cannabis sativa wordt al eeuwenlang over de hele wereld gebruikt als kruidengeneesmiddel. Na het beëindigen van het 50-jarige verbod op cannabis in het VK, werd het daar in 2018 gelegaliseerd. Dit leidde tot hernieuwde belangstelling voor mediwiet en er werd extra onderzoek naar de eigenschappen van de plant gedaan.

Kan cannabis nog meer dan symptomen bestrijden bij kanker?

Bij de behandeling van kanker zijn cannabinoïden (waaronder CBD en THC) – de actieve stoffen in cannabis – voornamelijk gebruikt als onderdeel van palliatieve zorg om pijn te verlichten, misselijkheid te verlichten en de eetlust te stimuleren. Onderzoek en tests in een vroeg stadium hebben echter gesuggereerd dat medicinale cannabis ook een zeer effectieve behandeling kan zijn voor het doden van kankercellen zelf.

Verschillende preklinische laboratoriumstudies hebben aangetoond dat cannabinoïden de groei van kankercellen kunnen verminderen en de bloedtoevoer naar kankercellen (waaronder hersentumoren [1], borstkanker [2,3] en prostaatkanker [4]) kunnen verstoren.

Waaraan moet een op cannabis gebaseerd medicijn voldoen?

Naarmate medicinale cannabis meer en meer besproken wordt binnen de mainstream media en meer mensen het (gaan) gebruiken, zullen farmaceutische bedrijven er voor moeten zorgen dat hun medische formules voldoen aan de huidige standaarden. Dit heeft betrekking op de volgende punten:

• Een consistente dosering
• Manier van toedienen
• Hoe stabiel het middel is
• De klinische werkzaamheid 
• De veiligheid

Net als bij ieder ander nieuw medicijn, is er dus een streng beschermd intellectueel eigendom nodig. Hierin worden verdedigbare internationale patenten opgenomen en de daadwerkelijk klinische werkzaamheid, bewezen met patiëntgegevens.

Onder meer de cannabinoïden THC en CBD zijn interessant onderzoeksgebied voor nieuwe behandelmethoden voor kanker, en dan niet alleen voor wat betreft symptoombestrijding… [foto: meeboonstudio/Shutterstock]

Dus hoe werkt het?

Hoe cannabis kanker kan behandelen, hangt af van de cannabinoïden en het type kanker. Het is dus nog behoorlijk complexe materie. Eerdere onderzoeksresultaten hebben aangetoond dat verschillende cannabinoïden celdood (apoptose) kunnen veroorzaken.

Tevens kunnen zij celgroei blokkeren door verschillende remmers:

• Stoppen van de ontwikkeling van bloedvaten (mTOR-remmers) die nodig zijn om tumoren te laten groeien 
• Ontstekingen kunnen verminderen door inductie van apoptose
• Remming van celproliferatie 
• Onderdrukking van cytokineproductie 
• Inductie van T-regulerende cellen [5]
• Verminderen het vermogen van kankers om zich te verspreiden (celmigratie en metastase)

Met meer dan 120 natuurlijk voorkomende cannabinoïden is er geen ‘one size fits all’ voor medicinale cannabis bij de behandeling van kanker. Er wordt baanbrekend werk verricht met behulp van kunstmatige intelligentie om de genetica en fenotypes van cannabisplanten te analyseren. Het doel hiervan is de beste combinatie van cannabinoïden, terpenen en flavonoïden te bepalen, om de behandeling van verschillende vormen van kanker aan te pakken en te optimaliseren.

Lopend onderzoek; van 3D-celculturen tot klinische proeven

Tot op heden zijn er al aardig wat wetenschappelijke artikelen gepubliceerd over cannabinoïden en kanker. Maar doordat cannabis jarenlang verboden was, zijn er minder harde bewijzen dat mediwiet een grote rol speelt binnen de oncologie dan men zou verwachten. Er is minder bewijs verkregen door uitgebreide klinische onderzoeken – testen op echte mensen dus – dan gehoopt.

Voor men overgaat op klinisch onderzoek kunnen potentiële kankerbehandelingen worden getest door middel van 2D- of 3D celkweektesten. Met 3D celcultuurmodellen kunnen onderzoekers specifieke pathofysiologische omgevingen en tumorverwekkende processen creëren. Hiermee kunnen zij potentiële biomarkers identificeren voor gerichte therapeutische behandelingen, of het beoordelen van celrespons op therapieën en de werkzaamheid van geneesmiddelen.

De verbetering van de 3D celcultuurtechnologie heeft geleid tot het genereren van in vitro-modellen die meer fysiologische en weefselspecifieke micro-omgevingen kunnen omvatten. Het doel hiervan is de nadelen te overwinnen die in andere preklinische modellen zijn waargenomen en een betere voorspellende waarde hebben voor klinische resultaten. [6]

Ondanks de vooruitgang in preklinische tests, is de sleutel tot volledige acceptatie van cannabis in de wetenschappelijke gemeenschap het uitwisselen van echte menselijke gegevens uit klinische onderzoeken!

Britse en Nederlandse klinische tests

In het VK kijken onderzoekers van de Universiteit van Birmingham naar de werkzaamheid van Sativex – vaak geassocieerd met de behandeling van multiple sclerose – bij de behandeling van glioblastomen; de meest voorkomende en meest agressieve vorm van hersenkanker. De tweede fase van testen op mensen zal beoordelen of het toevoegen van Sativex aan chemotherapie de levensduur kan verlengen van degenen met de diagnose glioblastoom. Deze vorm van hersenkanker heeft helaas een gemiddelde overlevingskans van minder dan 10 maanden [7].

In Nederland bevindt het Universitair Medisch Centrum Groningen, zich in fase II van het testen van het effect van cannabisolie bij twintig patiënten met leverkanker die uitbehandeld zijn [8]. De proef die in 2021 van start ging, duurt drie jaar en maakt gebruik van Transvamix® dat 10% THC en 5% CBD bevat [9].

Het delen van kennis in de wetenschappelijke gemeenschap zal helpen de door de war on drugs verloren onderzoeksjaren ‘in te halen’.

De volgende stap: gepersonaliseerde geneeskunde

Terwijl onze kennis over medicinale cannabis blijft groeien en het potentieel in de oncologie meer duidelijk wordt, beoordelen wetenschappers de rol van dit ‘gepersonaliseerde medicijn’. Zoals gezegd, met meer dan honderd natuurlijk voorkomende cannabinoïden en veel verschillende soorten kanker, is er geen “one size fits all” behandeling.

Gepersonaliseerde geneeskunde erkent dat we allemaal fysiologisch uniek zijn. Het gebruikt individuele DNA-sequencing om de behandeling te richten op basis van menselijke microbiomen. Omdat alle vormen van kanker een genetische basis hebben, wordt gepersonaliseerde geneeskunde al veel gebruikt bij de traditionele behandeling van kanker.

In combinatie met de kracht van kunstmatige intelligentie, biedt gepersonaliseerde geneeskunde een enorme kans voor medicinale cannabis en de behandeling van kanker. Geschat wordt dat één op de twee mensen kanker zal krijgen [10] en in 2019 was kanker de oorzaak van meer dan één op de vier van alle sterfgevallen in het VK [11]. In Nederland overleden in 2020 ruim 45.000 mensen aan kanker. 

Door onderzoek te doen naar nieuwe alternatieve behandelingen – zoals therapieën met medicinale cannabis – maken we wellicht meer kans om de overlevingskansen te verbeteren van kankerpatiënten.

[openingsbeeld: ElRoi/Shutterstock]