Entourage Effect – samenwerkende cannabinoïden en terpenen voor optimale werking mediwiet!

Waar wetenschappers lange tijd dachten dat het effect van cannabis werd bepaald door een zeer beperkt aantal stoffen, met name THC, is inmiddels duidelijker dat dit een veel te beperkte visie is. Het effect van cannabis wordt bepaald door het complexe samenspel van cannabinoïden, terpenen en flavonoïden, bekend als het Entourage Effect. ‘Eén werkzame stof is nooit het hele verhaal’.

Geheel groter dan de som der delen

Het Entourage Effect is ontdekt en benoemd door een groep Israëlische onderzoekers, onder wie de al bij leven legendarische Raphael Mechoulam. In 1998 publiceerde het onderzoeksteam voor het eerst over het effect, in de European Journal of Pharmacology. Door het Entourage Effect is het geheel van de verschillende werkzame stoffen in cannabis groter dan de som van de individuele stoffen.

De ontdekking van Mechoulam en zijn team was op meerdere fronten een doorbraak. Tot dan toe hadden de Amerikaanse autoriteiten altijd volgehouden dat alleen THC medicinale werking had en dat synthetische THC even goed was als plantaardige THC. Die redenering leidde tot een product als Marinol, synthetische THC in pilvorm.

Met het Entourage Effect kon wetenschappelijk worden onderbouwd waarom dit isoleren en synthetiseren van één werkzame stof ineffectief en zelfs gevaarlijk was.

Waarom synthetische cannabis slecht is

In zijn boek ‘Smoke Signals’ (2012) schrijft Martin A. Lee: ‘Het grootste nadeel van Marinol was dat het niet alle therapeutische eigenschappen van cannabis bezat. Gesynthetiseerd in een laboratorium, was Marinol een medicijn met één enkel molecuul – alleen THC. Cannabis bevat echter meer dan vierhonderd natuurlijke stoffen, waaronder tientallen cannabinoïden, terpenen en flavonoïden, elk met een unieke medicinale impact, die synergetisch samenwerken op een manier die de lastige psychoactiviteit van THC buffert. Deze synergetische interactie – door Raphael Mechoulam beschreven als een ‘entourage-effect’ – levert een farmacologisch resultaat op dat groter is dan de som van de plantdelen.’

In de praktijk bleek Marinol bij gebruikers vaak negatieve bijwerkingen te veroorzaken. Het natuurlijke product, de plant, is veel veiliger. Lee citeert Andrew Weil, een autoriteit op het gebied van alternatieve geneeskunde: ‘We hebben geen reden om aan te nemen dat een synthetisch vervaardigd product even veilig of even effectief is als het natuurlijke product. Het synthetiseren van natuurlijke plantaardige producten in farmaceutische preparaten vergroot steevast de kans op bijwerkingen, maar versterkt de therapeutische werking mogelijk niet.’

Kogel versus geweer

Verschillende onderzoekers hebben de metafoor van het geweer en de kogel gebruikt om het Entourage Effect toe te lichten. Elizabeth Williamson heeft het over een plantaardig geweer (‘herbal shotgun’) tegenover een magische kogel (‘magic bullet’).  Dr. John McPartland vergeleek de hele plant met een synergetisch geweer (‘synergistic shotgun’) tegenover de één enkel ingrediënt zilveren kogel (‘single-ingredient silver bullet’) aanpak van de farmaceutische industrie.

[tekst gaat verder onder de afbeelding]

‘De natuur werkt op complexe, synergetische manieren’,  schrijft Martin A. Lee over het Entourage Effect, ‘één werkzame stof is nooit het hele verhaal, zeker bij cannabis’. ‘Er zijn 23 flavonoïden, op zichzelf al krachtige antioxidanten, aangetoond in cannabis, waarvan er twee uniek zijn voor ganja (ander woord voor cannabis, red.).

Wetenschappers hebben in totaal 120 aromatische terpenen geïdentificeerd, die elke plant zijn specifieke smaak en smaak geven. De meeste eigenschappen die specifieke cannabissoorten van elkaar onderscheiden, zijn toe te schrijven aan verschillende terpenen profielen. Deze geurige essentiële oliën dragen aanzienlijk bij aan het Entourage Effect dat de psychoactiviteit van THC ’temt’ en de therapeutische impact ervan vergroot.’

Behalve cannabinoïden zijn ook terpenen belangrijk

Dat niet alleen de cannabinoïden, maar ook de terpenen een grote rol spelen bij het Entourage Effect, werd ontdekt door een ander team. In zijn boek ‘Cannabis Pharmacy’ schrijft Michael Backes hierover: ‘Ethan Russo heeft in samenwerking met David Watson en Rob Clarke van Hortapharm voor het eerst de entourage effecten van terpenen en cannabinoïden opgemerkt en bestudeerd in hun legendarische (en niet gepubliceerde) “terpene challenge”.’

Hortapharm werd in 1991 opgericht in Amsterdam en speelde – op de achtergrond – een sleutelrol bij de ontwikkeling van en het onderzoek naar medicinale cannabis, met vergunning van de Nederlandse overheid.

Russo, Watson en Clarke richtten zich onder meer op pineen en de precieze werking van dit terpeen. Backes: ‘Pineen lijkt de door THC veroorzaakte kortstondige geheugenstoornis te verminderen door het enzymatisch metabolisme van acetylcholine in de hippocampus te remmen, een hersenstructuur die verband houdt met geheugen en leren. Onderzoek wijst echter uit dat pineen alleen te zwak is om een ​​geheugen beschermend effect te sorteren, en pineen werkt waarschijnlijk synergetisch met andere stoffen in de plant om het geheugen te beschermen tegen de geheugen aantastende effect van THC.’

Ontelbaar veel combinaties mogelijk

De ene werkzame stof in cannabis regelt dus de effecten van de andere werkzame stof. Russo en co lieten zien dat niet alleen cannabinoïden zo werken, maar ook terpenen als pineen. Zoals Backes schrijft in Cannabis Pharmacy: ‘Wat vast staat, is dat de cannabisplant een entourage van cannabinoïden en terpenen produceert die de effecten van elkaar duidelijk moduleren en vaak de bijwerkingen van het ene bestanddeel verminderen terwijl de effecten van een ander bestanddeel juist worden versterkt.’

Het gaat je al snel duizelen als je bedenkt hoeveel denkbare combinaties er bestaan van al die cannabinoïden, terpenen en flavonoïden, elk met een eigen medicinaal effect. Maar het verklaart ook waarom iedere soort, iedere plant en zelfs ieder topje wiet nét weer een andere uitwerking heeft, die ook nog van persoon tot persoon kan afwijken.

De cannabisplant laat zich niet vangen in duidelijke categorieën, laat zich niet vastpinnen op één effect, toepassing of werkzame stof. Daarom gedijt ze het beste bij maximale vrijheid.

[Bronnen:

Cannabis – Evolution and Ethnobotany, door Robert C. Clarke en Mark D. Merlin, University of California Press, 2013
Smoke Signals: A Social History of Marijuana – Medical, Recreational and Scientific, door Martin A. Lee, Scribner, 2012
Cannabis Pharmacy – The practical guide to medical marijuana, door Michael Backes, Black Dog & Leventhal Publishers, 2017]

[openingsbeeld:  Dougie Jones/Shutterstock, graphic Entourage Effect: About time/Shutterstock]