De effecten van de cannabinoïden CBD en THC bij hersenletsel

CBD-rijke cannabis blijkt zeer gunstige effecten te hebben bij Chronische Traumatische Encefalopathie (CTE). Dit is een neurologische aandoening die voorkomt bij mensen die meerdere keren hoofdletsel hebben gehad. Denk aan voetballers en andere professionele atleten. Hoewel deze gunstige effecten reeds bewezen zijn, kan het nog wel even duren voordat cannabis doordringt tot de reguliere behandelmethoden.

Traumatisch hersenletsel

Traumatisch hersenletsel is wereldwijd een van de belangrijkste doodsoorzaken bij mensen onder de 45 jaar. Dit hersenletsel wordt veelal veroorzaakt door hersenschuddingen opgelopen bij bijvoorbeeld een auto ongeluk, vallen op het hoofd, gewelddadige contactsporten, door explosieven, of door schot- en steekwonden. Het is de meest voorkomende oorzaak van epilepsie bij volwassenen.

De sociale en economische kosten die veroorzaakt worden door traumatisch hersenletsel, zijn aanzienlijk. Dit komt door het feit dat veel mensen die ernstig hoofdletsel overleven, lijden aan permanente gedragsverandering en neurologische stoornissen. Deze hebben een nadelige invloed op onder andere het geheugen en vragen vaak langdurig herstel.

Jaarlijks lopen er, naar schatting van Hersenz, Vilans en de Hersenstichting, zo’n 85.000 mensen deze vorm van hersenletsel op. Zelfs zogenaamde milde gevallen kunnen posttraumatische reacties en een lagere levensverwachting tot gevolg hebben.

Beperkte behandelmogelijkheden

De behandelopties zijn beperkt en er zijn weinig bevredigende farmaceutische opties beschikbaar. Chirurgische ingrepen waarbij delen van de schedel worden verwijderd om de de druk op de hersenen te verminderen, zijn een noodingreep. Meestal is dit een levensreddende ingreep waarvan de nasleep gruwelijk kan zijn.

Maar er er schijnt licht aan het eind van de tunnel. Mede dankzij door de Amerikaanse overheid gesteund wetenschappelijk onderzoek – en uitgebreide anekdotische verslagen van patiënten die mediwiet gebruiken – wordt het potentieel van op cannabinoïden gebaseerde therapieën voor traumatisch hersenletsel benadrukt.

LEES MEER: Cannabisgebruik herstelt hersenen tot ideale gezondheid

CBD en THC specifiek kunnen worden toegepast als neuroprotectanten. [Beeld: Shutterstock/Mitch M]

Onderzoek gaat al ruim 20 jaar terug

In 1998 werd door The Proceedings of the National Academy of Sciences een baanbrekend rapport gepubliceerd over de neuroprotectieve eigenschappen van cannabidiol (CBD) en tetrahydrocannabinol (THC). Dit zijn de twee belangrijkste bestanddelen in cannabis. Deze preklinische studie, uitgevoerd met ratten, zou de basis vormen van een door de VS beheerd patent op ‘cannabinoïden als antioxidanten en neuroprotectanten’.

Het patent geeft aan dat CBD en THC specifiek kunnen worden toegepast als neuroprotectanten. Denk hierbij aan het beperken van neurologische schade na ischemische aanvallen, zoals een beroerte of trauma. Deze cannabinoïden werden ook nuttig geacht voor de behandeling van andere neurodegeneratieve aandoeningen, zoals de ziekte van Alzheimer, de ziekte van Parkinson en dementie.

Beroerte of traumatisch hersenletsel

Traumatisch hersenletsel is het gevolg van een externe klap op de schedel. Hierdoor wordt er door een interne beschadiging van een slagader, een beroerte veroorzaakt Deze vorm van hersenletsel en een beroerte die natuurlijk is ontstaan, delen veel pathologische kenmerken en hebben overeenkomende moleculaire afwijkingen.

Traumatisch hersenletsel en een beroerte zijn beide acuut en mogelijk dodelijk. Dit komt doordat de bloedstroom in de hersenen onderbroken wordt en er hierdoor hersenweefsel afsterft. Indien deze onderbreking in de bloedstroom niet tijdig opgemerkt wordt, kan de schade en daarmee gepaard gaande stoornissen nog vele malen erger zijn.

Of de oorzaak nu een verstopt bloedvat is of een flinke klap op het hoofd, het uiteindelijke resultaat is hetzelfde. Er wordt trauma veroorzaakt door een complexe opeenvolging van gebeurtenissen in ons brein:

• Een overmatig prikkelende neurotransmitter
• Een overproductie van vrije radicalen
• Overmatige activiteit van ontstekingsverbindingen

Dit leidt onder andere tot:

• Microvasculaire schade (vaatschade in de hersenen)
• Gezwollen hersenweefsel
• Verminderde energiestofwisseling
• Verminderde calciumopname, wat de celwanden zwakker maakt
• Neurotoxiciteit
• Het afsterven van hersencellen

Neurogenese is het ontstaan van nieuwe hersencellen. Cannabis zou dit proces aanzienlijk verhogen.

Cannabinoïden als redmiddel

Een studie uit 2014 in American Surgeon onderzocht de uitwerking van het cannabisgebruik bij mensen die traumatisch hersenletsel opliepen. Een positieve THC-spiegel in het bloed wordt geassocieerd met een lager sterftecijfer bij volwassen patiënten traumatisch hersenletsel opgelopen hebben, zo concludeerden de onderzoekers.

Volgens dit opmerkelijke rapport zullen de patiënten die cannabis gebruiken dus minder kans hebben om te overlijden en zullen ze waarschijnlijk langer leven dan de patiënten die niets gebruiken.

Maar hoe zorgen cannabis, en CBD en THC in het bijzonder, voor deze neuroprotectieve effecten?

Plantaardige cannabinoïden zoals CBD en THC zijn in staat om activiteiten van endogene (lichaamseigen) cannabinoïden na te bootsen. Deze endogene cannabinoïden maken deel uit van het endocannabinoïde-systeem (ECS ); een mechanisme waar alle zoogdieren over beschikken. Het ECS regelt veel fysiologische processen die ook relevant zijn bij traumatische hersenbeschadiging, zoals de doorbloeding van de hersenen, het genezen en voorkomen van ontstekingen en de neuroplasticiteit (celvernieuwing in de hersenen).

Een artikel uit 2011 in het British Journal of Pharmacology beschrijft het ECS als een zelfbeschermend mechanisme, dat in een hogere versnelling gaat werken als reactie op een beroerte of traumatisch hersenletsel. Israëlische wetenschapper Raphael Mechoulam merkt op dat de endocannabinoïden-niveaus in de hersenen aanzienlijk toenemen tijdens en onmiddellijk ná traumatisch hersenletsel. Deze endogene verbindingen activeren de bekende cannabinoïden-receptoren CB1 en CB2, die bescherming bieden tegen de door hersenletsel veroorzaakte neurologische en motorische stoornissen.

THC activeert dezelfde receptoren en doet dit met vergelijkbare positieve effecten voor de gezondheid.

In 2002 meldde The Journal of Neuroscience dat de impact van welke vorm van een beroerte dan ook, veel groter was bij muizen die niet blootgesteld waren aan CB1 receptoren. De afwezigheid van CB1 bleek de traumatische hersenschade en cognitieve gebreken te verergeren. Dit laat zien dat cannabinoïden-receptoren een belangrijke rol spelen bij de bescherming van ons brein.

Door cannabinoïden-receptoren en andere componenten van het endocannabinoïde-systeem te manipuleren met synthetische en van planten afgeleide verbindingen, zijn wetenschappers erin geslaagd hersenletsel bij dieren te verminderen.

Wat ook de moeite van het vermelden waard is, is een onderzoek uit 2013. In The International Journal of Molecular Science werd gerapporteerd hoe het tijdstip van de dag traumatisch hersenletsel beïnvloedt. Het blijkt dat het herstel en overlevingspercentage van laboratoriumratten significant hoger is als het hersenletsel om 1 uur ’s morgens ontstaat. Dit is namelijk het moment waarop de CB1- receptoren het minst robuust en actief zijn. Twaalf uur later zijn de CB1-receptoren het actiefst en is de schade groter.

CB2 en de aanmaak van nieuwe zenuwcellen

Toen er meer kennis werd opgedaan over de CB1-receptor, verschoven medische wetenschappers hun aandacht hier naartoe, als potentieel voor een geneesmiddel bij traumatisch hersenletsel. De CB2-receptor heeft directe invloed op de immuunfunctie en het wel of niet ontstaan van ontstekingen. Je vindt deze receptor voornamelijk terug in onze immuuncellen, metabolisme-weefsels en het perifere zenuwstelsel.

In tegenstelling tot de CB1-receptoren, varieert de activiteit van de CB2-receptoren niet gedurende de dag. Maar tijdens en na een ernstig hoofdtrauma, neemt de activiteit van de CB2-receptor in de hersenen dramatisch toe. Dit betekent dat deze receptoren snel toenemen in aantal en dichtheid als reactie op traumatisch hersenletsel. Volgens een onderzoek uit 2015 ontstaat er bij traumatisch hersenletsel een zogenaamde hyperactiviteit bij de CB2-receptoren, zonder dat er iets veranderd bij de CB1-receptoren.

Chronische traumatische encefalopathie

Chronische traumatische encefalopathie (CTE) is een bijzonder ernstige vorm van traumatisch hersenletsel. Dit wordt veroorzaakt door een opeenhoping van hersenschuddingen, waardoor het risico op neurologische problemen later in het leven toeneemt en het ontwikkelen van dementie wordt versneld. Voetbalspelers zijn bijzonder kwetsbaar gezien de (voor het hoofd) gewelddadige aard van de sport.

Na het jarenlang verwaarlozen en stilhouden van een cascade van zelfmoord- en geestelijke gezondheidsstoornissen onder voormalige topsporters door de National Football League, hebben deze onderwerpen eindelijk de publieke aandacht getrokken. Datzelfde geldt ook voor CBD. De anekdotisch bewezen voordelen van CBD-rijke cannabisolie voor CTE zijn bekend bij voetballers, boksers en andere professionele atleten die gevoelig zijn voor hoofdletsel

LEES OOK: Binnenkort hersenschudding behandelen met CBD-pil?

CBD heeft op zichzelf een uniek profiel met een breed spectrum dat meerdere aspecten van onze lichaamseigen endocannabinoïde-systeem kan aanvullen. Als een enkelvoudige moleculaire binding heeft CBD indrukwekkende resultaten opgeleverd in preklinische experimenten. Maar laten we THC niet vergeten. Want patiënten met traumatisch hersenletsel die positief getest werden op THC, herstelden beter dan patiënten die geen cannabis gebruikt hadden.

Het entourage-effect is ook hier van belang

Zoals steeds duidelijker wordt, is het entourage-effect ten slotte ook heel belangrijk; CBD werkt nog beter in combinatie met THC en andere bestanddelen uit de cannabisplant, zoals terpenen. Buiten CBD en THC werken tientallen cannabis- componenten met specifieke medische kenmerken synergetisch samen, zodat de therapeutische impact van de hele plant groter is, dan wanneer iemand slechts een enkele stof gebruikt.

Dat geldt bij eigenlijk alle aandoeningen en het is dan ook van belang dat iemand bijvoorbeeld geen zuivere CBD olie gebruikt, maar juist kiest voor een zogenaamde full-spectrum variant.

[Openingsfoto: Shutterstock/Lightspring]