Clusterhoofdpijn kan uiterst moeilijk met standaardtherapie te behandelen zijn. Daarom hebben sommige patiënten zich tot cannabis gewend om deze en andere vormen van hardnekkige hoofdpijn te verlichten. Hoewel medisch onderzoek schaars en niet doorslaggevend is, tonen sommige studies aan dat cannabis een veelbelovend alternatief bij clusterhoofdpijn kan zijn. Dit suggereert dat het endocannabinoïdesysteem (ECS) van het lichaam hierbij betrokken kan zijn.
Wat is clusterhoofdpijn?
Clusterhoofdpijn is een enorm heftige pijn aan één kant van het hoofd. De pijn zit aan de zijkant van het hoofd, rond het oog. Clusterhoofdpijn komt in aanvallen. Deze aanvallen blijven tijdens een periode van weken tot maanden terugkomen. Niet zo vreemd dus dat patiënten op zoek gaan naar (alternatieve) middelen om deze pijn te verlichten.
ECS beïnvloedt drie processen
Tot nu toe hebben onderzoekers ontdekt dat het endocannabinoïde-systeem (ECS) drie processen kan beïnvloeden waarvan wordt aangenomen dat ze ten grondslag liggen aan clusterhoofdpijn. Veel van dit bewijsmateriaal is echter indirect of komt uit studies naar migraine. Meer onderzoek dat specifiek naar de ECS-functie bij clusterhoofdpijn kijkt, is dus essentieel.
Onderstaand bekijken we wat gedetailleerder naar een overzicht van wat onderzoek heeft ontdekt over het endocannabinoïde-systeem, clusterhoofdpijn en cannabisbehandeling.
Onderzoek naar clusterhoofdpijn en cannabis
Slechts enkele onderzoeken hebben naar het gebruik van cannabis voor het verlichten van clusterhoofdpijn gekeken. Hun bevindingen zijn echter veelbelovend.
Het meest opvallende is dat in een onderzoek uit 2014 werd gekeken naar achttien patiënten met chronische clusterhoofdpijn die cannabis probeerden. Dit deden ze nadat ze er niet in waren geslaagd voldoende verlichting te vinden met de standaardbehandeling. De meesten van hen kozen ervoor om cannabis te roken met een gemiddelde dagelijkse dosis van 1 gram.
De onderzoekers namen twee maanden tot drie jaar nadat ze met het gebruik van cannabis begonnen waren contact op met de deelnemers.
Ze ontdekten dat 15 mensen (83%) een vermindering van de ernst van de hoofdpijn met 50% of meer ervoeren, terwijl 11 (61%) een vermindering van 90% tot 100% zagen. Ook merkten 9 mensen (50%) een vrijwel totale afname van de hoofdpijnfrequentie op. Bovendien rapporteerden 11 van de deelnemers (61%) een hoge tevredenheid over het gebruik van cannabis, met als hoogtepunt een verminderd gebruik van voorgeschreven medicijnen en een verbetering van de slaap en de kwaliteit van leven.
Een rapport uit 2009 gaat in op het geval van een negentienjarige student wiens clusterhoofdpijn ophield door het gebruik van cannabis, nadat hij er niet in was geslaagd verlichting te vinden met standaardmedicijnen. Hij zag de voordelen van het roken van cannabis uit de hele plant en later van het gebruik van dronabinol, een synthetische vorm van tetrahydrocannabinol (THC).
Niet iedereen vindt bij clusterhoofdpijn verlichting met cannabis
Sommige onderzoeken hebben echter minder veelbelovende resultaten gerapporteerd. In een onderzoek uit 2016 onder 139 Franse patiënten met clusterhoofdpijn werd bijvoorbeeld gekeken naar 27 (19,4%) van hen die cannabis gebruikten om hoofdpijn te verlichten. Van deze personen rapporteerde 26% enkele voordelen, zoals het stoppen van de hoofdpijn of het bevorderen van ontspanning.
Meer dan de helft merkte echter variabele of onzekere effecten op en de overige 22% rapporteerde zelfs negatieve effecten zoals hoofdpijn of pijn die erger werd.
Verschillende onderzoeken hebben aangetoond dat cannabis helpt bij migraine, die vergelijkbaar is met clusterhoofdpijn. Eén onderzoek uit 2016 rapporteerde een vermindering van gemiddeld 10,4 naar 4,6 migraineaanvallen per maand bij 85% van de 121 studiedeelnemers.
Soortgelijke resultaten werden gerapporteerd door een onderzoek uit 2019 onder 316 migrainepatiënten, waaronder de bevinding dat cannabis met een hoog THC-gehalte het meest effectief was.
Cannabis kán pijn bij clusterhoofdpijn verlichten
Daarnaast hebben talloze onderzoeken aangetoond dat cannabis effectief is bij het verlichten van pijn. Dit is het belangrijkste symptoom van clusterhoofdpijn. Het bewijs is zo sterk dat de National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine in hun rapport uit 2017 concludeerden: “Er is overtuigend of substantieel bewijs dat cannabis of cannabinoïden effectief zijn voor de behandeling van chronische pijn bij volwassenen.”
Aangezien ontspanning een van de meest voorkomende effecten van cannabisgebruik is, kan het ook helpen bij rusteloosheid: een ander symptoom van clusterhoofdpijn.
Uit bestaand bewijsmateriaal blijkt dat cannabis mensen kan helpen de ernst en frequentie van hun clusterhoofdpijn, evenals pijn en andere symptomen, te verminderen. Het kan bij sommige mensen echter ook de hoofdpijn verergeren, dus er is meer onderzoek van hoge kwaliteit nodig om sluitende aanbevelingen te kunnen doen.
CBD en clusterhoofdpijn
Er is vrijwel geen onderzoek gedaan naar de voordelen van CBD bij clusterhoofdpijn. Hoewel sommige onderzoekers veronderstellen dat CBD nuttig zou kunnen zijn, laten de beschikbare gegevens zien dat cannabispreparaten met een hoog THC-gehalte – in plaats van CBD – effectiever zijn in het verlichten van hoofdpijn.
Uit het eerdergenoemd onderzoek uit 2019 bleek bijvoorbeeld dat cannabis met een THC/CBD-verhouding van 20:1 een grotere verlichting van migraine bood dan 1:1-preparaten.
De verklaring hiervoor is wellicht dat THC, in tegenstelling tot CBD, voornamelijk via de cannabinoïdereceptoren werkt die overvloedig aanwezig zijn in delen van de hersenen die verband houden met hoofdpijn. Bovendien lijkt THC sterk op anandamide. Dit is de endocannabinoïde die het meest betrokken lijkt te zijn bij hoofdpijn.
Toch is het nog te vroeg om iets definitiefs te zeggen. Zelfs als CBD minder effectief is bij het verlichten van clusterhoofdpijn dan THC-rijke cannabis, kan het nog steeds pijnverlichtende effecten hebben en helpen bij angstgevoelens.
Hoe cannabis werkt bij clusterhoofdpijn
Het endocannabinoïde-systeem (ECS) bestaat bij alle gewervelde dieren. Het helpt bij het reguleren van cruciale functies zoals slaap, pijn en eetlust. Het menselijk lichaam produceert zijn eigen cannabinoïden, die de verschillende functies moduleren en activeren.
Zoals de naam echter al doet vermoeden, kan het endocannabinoïde-systeem ook worden gemoduleerd en geactiveerd door cannabinoïden die in de cannabisplant voorkomen. Omdat het hele systeem pas de afgelopen dertig jaar is ontdekt, moeten wetenschappers nog veel leren over de talloze manieren waarop cannabis het menselijk lichaam beïnvloedt.
Recent onderzoek heeft aangetoond dat een slecht functionerend ECS een rol kan spelen bij hoofdpijnstoornissen. Er is zelfs heel wat bewijsmateriaal ter ondersteuning van de theorie van klinische endocannabinoïdedeficiëntie (CED). Deze theorie stelt dat onvoldoende endocannabinoïdeniveaus een van de oorzaken kunnen zijn van verschillende moeilijk te behandelen aandoeningen, waaronder migraine.
Omdat de triggers, behandeling en biologische markers van migraine vergelijkbaar zijn met clusterhoofdpijn, kan er ook een disfunctioneel ECS bij zijn betrokken.
Drie belangrijke processen bij clusterhoofdpijn
Er zijn aanwijzingen dat dit systeem drie belangrijke processen beïnvloedt die verantwoordelijk worden geacht voor clusterhoofdpijn.
Eerst en vooral geloven onderzoekers dat een deel van de hersenen, het trigeminovasculaire systeem genaamd, een centrale rol speelt bij het veroorzaken van zowel migraine als clusterhoofdpijn. Het is bekend dat endocannabinoïden dit systeem reguleren.
Uit een onderzoek uit 2004 bleek bijvoorbeeld dat de endocannabinoïde anandamide de activiteit van trigeminovasculaire neuronen verminderde. Op dezelfde manier meldde een vervolgonderzoek uit 2011 dat anandamide migrainepijn bij ratten verminderde door deze specifieke neuronen te onderdrukken.
Ten tweede wordt aangenomen dat het slecht functioneren van de belangrijkste neurotransmitter (chemische stof in de hersenen) serotonine een ander proces is dat betrokken is bij zowel cluster- als migrainehoofdpijn. Er zijn aanwijzingen dat de ECS- en serotoninedisfunctie met elkaar verband houden.
Uit een onderzoek uit 2008 bleek bijvoorbeeld dat patiënten met migraine en hoofdpijn door overmatig gebruik van medicijnen de endocannabinoïde- en serotoninespiegels in hun bloedplaatjes hadden verlaagd. Dit type cel is mogelijk betrokken bij hoofdpijn.
Ten slotte hebben neuroimaging-onderzoeken consequent aangetoond dat clusterhoofdpijn zijn oorsprong vindt in de hypothalamus. Dit is een deel van de hersenen waarvan bekend is dat het cannabinoïdereceptoren bevat.
Er zijn meer onderzoeken nodig die specifiek kijken naar het endocannabinoïdesysteem bij clusterhoofdpijn in plaats van migraine. Toch suggereren de huidige bevindingen dat een slecht functionerend ECS betrokken zou kunnen zijn bij clusterhoofdpijn. Dit zou kunnen verklaren waarom cannabis voor sommige mensen effectief is.
Mogelijke bijwerkingen van cannabisgebruik
Hoewel cannabis een steeds populairder alternatief is voor de standaardbehandeling van clusterhoofdpijn, heeft het toch enkele ongewenste bijwerkingen. Deze worden meestal aan THC toegeschreven. Dit kan immers een verminderd geheugen en reactievermogen, een verhoogde hartslag, rode ogen, een droge mond, slaperigheid en duizeligheid veroorzaken. Sommige mensen kunnen ook gevoelens van paranoia en angst ervaren. Deze bijwerkingen werden opgemerkt in een onderzoek uit 2014, waarbij slaperigheid en duizeligheid de meest voorkomende waren.
Belangrijker nog is dat 6 deelnemers (22%) van een onderzoek uit 2016 meldden dat cannabis hun clusterhoofdpijn veroorzaakte of verergerde. Het is niet duidelijk waarom. Dit zou echtere verband kunnen houden met verschillen in het cannabinoïdengehalte van cannabispreparaten of biologische verschillen tussen de gebruikers.
Een andere mogelijkheid is het bifasische effect. Dit is de neiging van cannabis om tegengestelde effecten te hebben bij lage versus hogere doses. In die zin kan het gebruik van een kleine hoeveelheid verlichting bieden, terwijl hogere doses de hoofdpijn kunnen verergeren.
Aan de andere kant missen CBD-rijke preparaten de bedwelmende bijwerkingen van reguliere cannabis. Ze kunnen evenwel kleine problemen veroorzaken, zoals diarree, lage bloeddruk (hypotensie), droge mond, duizeligheid, slaperigheid en veranderingen in de eetlust. De waarschijnlijkheid van deze effecten is laag, tenzij hoge doseringen worden gebruikt.
LEES OP MEDIWIETSITE OOK:
https://www.mediwietsite.nl/9-van-de-10-migraine-patienten-heeft-baat-bij-cannabis/
https://www.mediwietsite.nl/dossier-alles-over-het-gebruik-van-medicinale-cannabis-bij-migraine/
[fotografie: Shutterstock]